Walhalla

De vorige keer omschreef ik de situatie in het stembureau. Later, nadat de stemmen waren geteld, bleek de opkomst op de bewuste verkiezingsdag historisch laag: landelijk amper vijftig procent, in mijn stad zelfs nauwelijks meer dan veertig procent. Lekker dan! Desinteresse en vooral die archetypische Hollandse negativiteit over van alles en nog wat, bleek de hoofdreden. Tijdens een straatinterview op teevee zag ik een vrouwmens deze anti-mentaliteit in plat Randstedelijk accent treffend samenvatten: ‘Ach, het maakt niets uit op wie je stemt, ze maken er toch allemaal een zooitje van.’

    Wellicht had ze gelijk. Daarom heb ik me voorgenomen zelf de politiek in te gaan en een partij te beginnen die het vertrouwen terug zal winnen. Mijn tools in kort bestek: binnen één jaar een mooi nieuw, betaalbaar huis voor iedereen - zónder energiekosten, want die zijn voor rekening van de staat; gratis medische zorg; benzineprijs gegarandeerd lager dan één euro; btw wordt overal afgeschaft; gratis en onbeperkt onderwijs waarbij studenten ook nog een dikke beurs ontvangen opdat iedereen een master scoort; gratis lidmaatschap bij Basic-Fit, entreekaartjes voor Walibi en jaarlijks een all inclusive naar Antalya; alle uitkeringen, pensioenen en salarissen gaan minimaal naar het huidige modaal niveau waardoor de beladen term minima terstond door de shredder kan. Ziedaar: een welvarende, bijna walhalliaanse samenleving.

     Maar er moet natuurlijk wel iets tegenover staan. Zo eis ik een verbod op misdaad. Nee niet zeuren, dat mag echt niet meer. Ook slecht weer, natuurrampen en andersoortige pechgevallen zullen niet (meer) worden getolereerd. Daarnaast zal ik de hoogste straf laten opleggen aan het larmoyante volk dat - ondanks mijn verlichte ideeën - nog steeds durft te zeiken. Sterker: ik laat een elite-eenheid formeren die alsnog klagende burgers standrechtelijk executeert. Vermoedelijk krijgt die het razend druk.

Russian execution. Een scene uit Monty Python.

Deze is ook heel aardig, een scene waarin Blackadder in zijn gevangeniscel kennis maakt met het vrolijke vuurpeloton dat hem de volgende dag neer zal knallen. Klik HIER

Stemvee

Een stem uitbrengen doe ik sinds jaar en dag in de streng gereformeerde kerk niet ver van mijn woonerf. Binnenin oogt het behalve streng, ook kil en ongezellig. Maar het moet gezegd: op het democratische feestje dat verkiezingsdag heet, is iedereen er bijzonder aardig en voorkomend. Dat geldt zowel de vrijwilligers die het stembureau runnen, als het stemvee.
     Wanneer ik binnentreed, zo eind van de ochtend, verkeer ik doorgaans tussen andere bejaarden. Vaak zijn dat m/v-stellen die er een serieus uitje van maken. Wat me daarbij opvalt, is dat de seniore dames serieus te werk gaan: stemkaart afgeven, registreren middels ID-kaart, paspoort of rijbewijs, stembiljet in ontvangst nemen, in het hokje hun keuze aangeven, biljet in de bus laten glijden en daarna opzouten. Daarentegen voelen veel van hun mannelijke partners zich geroepen interessant en getapt te doen. 
     Zo sloot ik bij bovengenoemd stembureau aan achter een oude knar met een honkbalpetje wiens vrouw hem vlotjes was voorgegaan en reeds via de uitgang verdwenen. De man deed er veel langer over. Hij grapte tegen de jongedame achter de aanmelddesk. Daarna maakte hij een stoute opmerking over het hem uitgereikte rode potlood. Vervolgens klierde hij hardop in het stemhokje. Tot slot deed hij jolig tegen de vrijwilliger die zich pal naast de stembus had geposteerd. Geheel opgaand in zijn act, stond het honkbalpetje druk te gebaren met in zijn ene hand het stembiljet en in de andere zijn legitimatiebewijs. De medewerker naast de stembus, die waarschijnlijk al de hele ochtend ‘grappige’ knarren had moeten aanhoren, waarschuwde hem: ‘Pas maar op dat u niet per ongeluk uw paspoort in de bus gooit, want dat maak ik hier wel vaker mee.’ Het honkbalpetje antwoordde in vragende vorm: ‘Zie ik er zo dom uit dan?’ 

     Niemand in het stemlokaal reageerde op deze retorische vraag waardoor een korte, pijnlijke stilte volgde. Daarna klonk ergens achter hem een droog gekuch. En zo hoort het in een strenge kerk.

Het Anker, de christelijk gereformeerde kerk te Lelystad, ligt op 
loopt afstand van mijn huis. Het gebouw dateert uit de jaren zeventig
van de vorige eeuw.

Rationaliteit

Dat onze soort slechts een ietsiepietsie rationeler denkt en doet dan bonobo's, weten we natuurlijk allang. Het allerbeste bewijs van onze irrationaliteit vinden we als vanzelf bij religies. Die zijn immers gebaseerd op een ver verleden waarin charismatische lieden rondliepen wier persoonlijk gekleurde ideeën, uitingen en hallucinaties ooit op schrift zijn gesteld. Ontelbaar veel sprookjesboeken leverde het op; geschriften die in de loop der eeuwen de leidraad zouden vormen voor miljarden volgelingen, ondanks het feit dat nog nooit enig bewijs werd gevonden dat het bovennatuurlijke ook maar één molecuul of zandkorreltje van zijn plaats deed verschuiven. 

     Maar naast de welbekende religieuze wegbereiders, geloven we ook nu nog in vage medicijnmannen en -vrouwen die je zouden kunnen genezen van beriberi of kanker. En in sjamanen en coaches, die je, bijvoorbeeld, wijsmaken dat je heel erg in jezelf moet geloven. Ik ben sjamaan noch coach, toch geloof ik direct dat zulks heel fijn in de oren klinkt. In de praktijk betekent het echter vooral dat je sterk in je eigen sneue geklungel dient te geloven waardoor je er geen sodemieter mee opschiet. 

     Lang verhaal kort: wij laten ons graag foppen, al is het maar voor dat rustgevende, beschermende gevoel dat een vermeende autoriteit kan bieden.

     Ook op een meer werelds niveau laten we ons graag bedotten. (Het werkwoord 'naaien' mag hier ook.) Ik hoef alleen maar de namen te noemen van sommige 'grote' leiders die hun volk aperte onwaarheden voorspiegel(d)en. En de kudde trapt(e) daar steeds weer in, met alle misselijkmakende gevolgen van dien - voor de actualiteit verwijs ik graag naar het nieuws van gisteren of vandaag. Sterk afhankelijk van de kwaliteit van de diverse media, treft men tussen de vaak goede nieuwsgaring ook veel al dan niet van bovenaf gedicteerde desinformatie aan, soms zelfs keihard nepnieuws of gemanipuleerde beelden waardoor zomaar waanzinnige theorieën kunnen ontstaan. En dan laat ik de sociale media nog maar even achterwege. In deze mêlee van al dan niet foute data stinken we vrij massaal, ongeacht gezindheid, politieke stroming, sociale klasse en opleiding. Dat geldt natuurlijk met name voor hen bij wie, zacht gezegd, rationeel en onafhankelijk denken nou niet bepaald de allergrootste competentie is.

     Daarom is het op z'n tijd best aardig te checken hoe het met je eigen weldoordachtheid staat. Zin in? Stort je dan op het testje hieronder dat ik jatte uit het boek Rationaliteit van de Canadees-Amerikaanse auteur Steven Pinker, hoogleraar psychologie aan de Harvard-universiteit, tevens taalkundige. Het betreft drie simpele vragen die, in al hun eenvoud, een beroep doen op de ratio waardoor velen ze vrij snel en uit het hoofd kunnen beantwoorden, althans in theorie.

1. Een smartphone en een hoesje kosten samen 110 euro. De telefoon is 100 euro duurder dan het hoesje. Wat kost het hoesje?
2. Acht printers doen er acht minuten over om acht folders te printen. Hoelang zouden 24 printers over 24 folders doen?
3. Een veld staat vol onkruid. De lap onkruid wordt elke dag twee keer zo groot. Na dertig dagen staat het hele veld vol onkruid. Hoelang duurde het voordat het halve veld vol onkruid stond?

Voel je je uitgedaagd, lees dan even niet verder want hieronder volgen de antwoorden. Succes!

 

--------------------------

De juiste antwoorden:
1. vijf euro.
     De meeste mensen denken in een flits aan 10 euro. Oorzaak: ze werden afgeleid door de mooie getallen 110 en 100, en het verschil tussen die twee.
2. Acht minuten.
     Velen denken hier te ingewikkeld. Ze worden bijvoorbeeld afgeleid door die 24, wat driemaal zo veel is als 8. Maar dat getal doet er niet toe zolang er evenveel printers als folders zijn en de printers gelijk draaien.
3. Negenentwintig dagen. 

    Een dag later, de dertigste dag dus, verdubbelde het onkruid zich zodanig dat het veld geheel vol stond. Al die andere dagen doen er niet toe.

Onderzoek onder duizenden Amerikaanse studenten - waaronder nerds van het prestigieuze MIT, oftewel Massachusetts Institute of Technology - toonde aan dat slechts zes procent van de studenten alle vragen goed had. Een derde had alles fout!

     Volgens onderzoekers, zo las ik in Pinkers boek, worden fouten veroorzaakt door de botsing tussen twee cognitieve systemen. Systeem 1 verleidt ons tot snel denken en vlug een oordeel klaar hebben. Systeem 2 wil juist dat je er goed over nadenkt. 

     Fouten hebben dus niet zozeer met domheid te maken (nou ja, kom op, in zekere zin wel natuurlijk), maar des te meer met zaken als ongeduld, vooringenomenheid, slordig leeswerk, zenuwen, piekerstoring, angst, blokkade, impulsiviteit, ruis en - dus - een gebrekkige ratio.
     Een hele geruststelling, vindt deze bonobo. 

Bron: Pinker S. (2021), Rationaliteit, Amsterdam, Atlas Contact.

Schijtreiger

Tijdens een buurtommetje valt mijn oog op iets oranjes dat in de berm naast het trottoir ligt. Ik hou mijn pas in. Het blijkt een goudvisje, dood. Hij ligt er nog maar pas, is in goede staat. Zijn schubben glanzen zacht. Schubjes eigenlijk, het visje meet amper acht centimeter. 

     Geen waterdruppel in de directe omgeving, dus waarom ligt hij hier? Of eigenlijk: waardoor? Is de plastic zak soms gescheurd van iemand die het visje had gekocht bij de dierenwinkel? Of heeft een volgevreten huiskat hem (jacht)instinctief uit een vissenkom gegraaid en is-ie er vervolgens mee aan de haal gegaan om 'm hier achteloos te dumpen? Ik acht het echter waarschijnlijker dat het diertje ergens uit een tuinvijver is gepikt door een reiger. Het barst in mijn wijk namelijk van de tuinvijvers én van de reigers. Maar ook dát is best vreemd, want waarom zou het visje dan niet zijn doorgeslikt, maar hier beland? Mogelijk dat de reiger is weggejaagd door een aanstormende vijverbezitter en had de grote vogel in zijn blinde paniek het goudvisje niet goed klemvast kunnen krijgen waardoor hij zijn prooi tijdens het opvliegen verloor. Hoe dan ook, het oranje kleinood ligt hier te vergaan, wat snel het geval is bij vis.
    Ik loop inmiddels door en denk na over het leven en welzijn van goudvissen, koikarpers en aanverwante artikelen. Want artikelen, dat zijn ze voor hun bezitter - de mens. Het is dan ook heel terecht dat katten en vooral reigers daar volkomen schijt aan hebben.