Jan Pieterszoon Coen

In koken had ik weer eens geen zin. Dus ging ik naar de Indische toko vlakbij. Terwijl mooie bruine vrouwenhanden mijn bestelling uit de buffetvitrine lepelden, scrolde ik likkebaardend over de roestvrijstalen bakken gevuld met gerechten doortrokken van kruiden en specerijen uit de Gordel van Smaragd. 

     Over specerijen gesproken. Met de nodige fantasie zou je kunnen stellen dat we al dat Indische lekkers te danken hebben aan Jan Pieterszoon Coen. Maar de nationale held is van zijn sokkel gevallen vanwege zijn genocidale daden als brute leidsman van de VOC (Vereenigde Oostindische Compagnie). Volkomen terecht, toch laven we ons nog altijd aan de eetcultuur die voormalige kolonie Nederlands-Indië ons naliet. (Van 'ons' Indië erfden wij de grootste toko-dichtheid ter wereld, buiten Indonesië.) Met andere woorden, we schamen ons voor het VOC-verleden, maar genieten in zekere zin nog van de nalatenschap.

     Wie A zegt moet ook voor B gaan. Dus na de VOC meteen door naar de WIC, de West-Indische Compagnie. Ook in het gebied rond de Caraïbische Zee, denk aan Suriname en de Antillen, hebben Nederlanders vreselijk huisgehouden. We hebben er massaal medemensen als slaaf verhandeld, onderdrukt, uitgebuit. Het is dan ook begrijpelijk dat vooral Nederlanders met West-Indische roots, wiens voorouders zo hebben geleden, ons blijven wijzen op de lelijke geschiedenis die ons land de nodige rijkdom bezorgde. Daartegenover staat dat diezelfde nakomelingen nu meeprofiteren van de Nederlandse welvaartstaat, die mede tot stand kwam over de gestriemde ruggen van hun voorouders. 
     Het punt dat ik hier omslachtig probeer te maken, is dat we ons terecht schamen over de zwarte kanten van onze nationale geschiedenis, maar dat we sans gêne gebruik blijven maken van wat al dat kwalijks ons naliet. En dat de maaltijd van de Indische toko heerlijk smaakte, heel in de verte dankzij de terreur van Jan Pieterszoon Coen & Co.

Intelligentie

Arthur Schopenhauer was een uitgesproken pessimistisch filosoof. Voor hem gold in volkstaal: het leven is klote, vervolgens ga je dood. Hij vond wel dat mensen een wil hebben, maar dat die niet vrij was – we zijn kansloze schepsels, doelloos en blind. Daarnaast was hij fel gekant tegen vivisectie op dieren*, en dat in zijn tijd (1788-1860). Voor mij reden genoeg om een buiging te maken voor de zwartgallige Duitser.
     Onlangs zag ik een van zijn andere uitspraken passeren waardoor ik een nóg diepere buiging maak: Een mens kan slechts zichzelf zijn als hij alleen is. Daarmee verband houdend gingen, in zijn optiek, solitair gedrag en intelligentie vaak samen.
     Ik vind het aangenaam alleen te zijn, maar ben ik intelligent? Jippie, volgens Schopenhauer wel. Zijn theorie behelst dat intelligente mensen niet graag opgaan in gezelschap omdat ze niet van vluchtig sociaal contact houden. Intelligente mensen hebben geen behoefte aan kicks of vermaak, intelligente mensen durven zich te vervelen. Intelligente mensen hebben genoeg aan zichzelf, aan hun eigen gelummel, gedachten, ideeën of fantasieën. Alleen al daarom zorgen solitaire, intelligente mensen vaak voor wetenschappelijke of creatieve erupties. Newton, Tesla (niet de autofabrikant), Curie, Van Gogh, Kafka, Nietzsche en Turing waren einzelgängers. Een man als Ludwig von Beethoven leefde vrij geïsoleerd, had geen vrouw of kinderen, bovendien was hij doof vanaf zijn twintigste. In volkomen stilte schreef hij briljante muziek.
     Gezien het voorgaande is het nu, via dit schrijfsel, de kunst om – zonder dat het in de smiezen loopt – een pietsie intelligentie op mijn persoontje af te wentelen. Maar hoe? Door te verkondigen dat ik de feestdagen oprecht het liefst in mijn uppie doorbreng. Dat ik partijtjes en recepties kan missen als kiespijn? Dat ik vaak non-conformistisch denk? Oké, oké. Maar mocht dat op enige intelligentie wijzen, hoe verklaar ik dan de berg ongeëvenaarde stommiteiten die ik op mijn rug meedraag? Wellicht is dat de ware reden dat ik diep buig voor Arthur Schopenhauer.

Kort filmpje zien over Schopenhauers ideeën? Klik HIER

* De gelovige, doch sterk rationele denker Descartes zag dieren als 'automaten', als dingen. Hij was dan ook voorstander van vivisectie op dieren om dat te kunnen bewijzen. Schopenhauer zag dat anders. Volgens hem hadden dieren gevoel en verdienden ze mededogen, net als mensen.

Carnavalskrakers

Bij Ons Staat Op De Keukendeur zongen De Twee Pinten in 1970, een ongekende carnavalskraker. Vrijwel iedere Nederlander kent deze klassieker. Vreemd is echter wel dat de keukendeur zelve al een poos uit onze wooninterieurs lijkt te zijn verdwenen. Bij wie je ook komt, nergens tref je hem nog aan. In de meeste eigentijdse Nederlandse huizen is de keuken onderdeel van het woongedeelte, niet zelden is het zelfs de centrale open space. Dus adieu keukendeur.

     Iets anders dat ineens foetsie lijkt, is het waterbed. In de jaren ‘80 en ‘90 waren de golvende matrassen niet aan te slepen. Je zou er geweldig op/in slapen, dus iedereen wilde zo’n ding; waterbeddenspeciaalzaken schoten als geysers uit de grond. Het zou me daarom niks verbazen als een flink deel van de millennials – generatie Y – is verwekt op een waterbed. Achter mijn laptop gezeten zie ik subiet ritmisch golvende lichaamsbewegingen op waterbasis voorbij komen, maar laat ik daar niet al te lang bij stilstaan.

     Het waterbedidee is heus zo gek nog niet. Golven brengen rust, zorgen voor regelmaat, bovendien vormen ze drijvende krachten in het aardse bestaan. Eerstens kwamen wij ooit voort uit de golven: zeedieren spoelden aan en evolueerden tot landdieren. Daarnaast hebben we, in prenatale fase, maandenlang meegedeind op golvend vruchtwater. En eenmaal ‘af’ dobberen we, zonder het te merken, braafjes mee op de golven van ons denken wat zorgt voor nieuwe technieken, mores en hypes. Met als resultaat veranderende (wereld)beelden en gebruiken. Dat keukendeuren en waterbedden teloorgingen in Nederlandse interieurs is daar een aardig voorbeeld van. En een paard in de gang is allang taboe. 

Lichttherapie

2025 zomert na, maar heel lang zal het niet duren. Het is september, de R zit in de maand, de dagen korten. Weldra denkt menigeen aan extra vitamines. En niet lang daarna aan griepprikken, winterbanden, mogelijk zelfs al aan strooizout. Maar wie in september op het zuidelijk halfrond woont, rent in zijn bermuda naar de regionale Etos om zich sunblock factor 50 te verschaffen. En dan zijn er nog 1,3 miljard Chinezen die septembel zeggen, dus niks geen ‘R in de maand’. Bovendien kennen veel Aziaten een jaartelling die niet uitgaat van halfslachtige Griekse goden als Mars (maart), megalomane Romeinse keizers als Augustus en Latijnse flierefluiters als Aprilis. Ten slotte is er nog een Maya-kalender die beweert dat de mensheid niet meer bestaat, alleen beseffen we het nog niet. Dat is overigens heel goed mogelijk. Plato leerde ons immers dat we niet in staat zijn de werkelijkheid te zien. En dan was daar ook nog ene Einstein met zijn bewijs dat tijd sowieso relatief is.
     Dus wanneer iemand zegt dat de R in de maand zit, dan heeft dat nauwelijks betekenis, het is slechts een lokaal dingetje. En toch word ik er knap depri van.
     Om de komende donkerte een beetje te temperen, heb ik op aanraden van mijn psychotherapeut een zonlichtlamp besteld. Ze zei dat zulk licht mogelijk helpt de stemming te verbeteren. ‘Gewoon thuis elke ochtend een half uurtje aanzetten, terwijl je wat leest of iets anders doet op een vaste plek. Best veel mensen hebben er baat bij, ook volgens de wetenschap. En het is onschadelijk voor de huid, het geeft geen ultraviolette straling. Dus baat het niet dan enzovoort.’ 

     Ik was om.
     De psycholoog is een invoelende mevrouw die mijn kronkels aanhoort en ze becommentarieert. In ruil daarvoor spek ik haar portemonnee – leven is uitwisselen. Het aantal consulten is nog ongewis, want afhangend van wederzijdse bevindingen. Dus wie van ons twee straks het licht uitdoet weet ik niet.